Eerste upcycle centrum van Nederland

Iedere gemeente kent een afvalstraat of milieustation. Maar in de jongste stad van Nederland gaan ze nog een stapje verder. In Almere staat sinds twee jaar een heus upcycle centrum. Met hulp van ambitieuze start-ups krijgt afval hier echt een tweede leven. En door scholen te betrekken wordt ‘circulair’ ook doorgegeven aan de jongste generaties. 

Het in 2018 geopende upcycle centrum in Almere Haven oogt niet als een traditioneel afvalverzamelpunt. Weliswaar staan ook hier containers en afvalbakken waar inwoners van Nederlands jongste stad hun afval kunnen brengen, maar die bakken en containers zijn hier aan het oog onttrokken door een strak vormgegeven gebouw. Een gebouw dat niet zou misstaan als landenpaviljoen op een architectuur biënnale. En dat is niet voor niets.

Doordat de rijksweg A6 bij Almere verbreed werd, moest er een nieuw recyclingperron op een andere plek in Almere Haven komen. En als er dan toch nieuw gebouwd moest worden, dan moest het ook meteen goed en uiterst ambitieus gebeuren. De ambitie van de gemeente Almere was om dit upcycle centrum tot een nationaal symbool voor de circulaire economie te verheffen. En dus werd een gerenommeerd architectenbureau ingeschakeld. Architect Ronald Olthof, van het Twentse bureau LKSVDD, ontwierp het upcycle centrum in Almere: “Om afvalscheiding, recycling en upcycling optimaal te faciliteren worden overal in het land nieuwe afvalperrons gerealiseerd. Voor het upcycle centrum in Almere hebben wij een overdekt perron ontworpen, gemaakt van gerecyclede materialen, volledig energieneutraal, met ruimte voor educatie en werkplaatsen voor upcycling. Het gaat enerzijds om het creëren van bewustzijn bij inwoners van Almere. Anderzijds is het een commercieel plan om ondernemers die werk maken van upcycling naar Almere te halen.”

Olthof gaat verder: “Het upcyclecentrum is behalve vooruitstrevend van aanpak, ook vooruitstrevend van ontwerp. Je kunt met restmaterialen ook een strak, modern design realiseren. Het ontwerp sluit aan bij het idee van de Floriade – in 2022 in Almere – een paviljoen, met een dak dat erboven lijkt te zweven als een wit vel papier.”

Het hele gebouw is demontabel opgebouwd, alle onderdelen zijn geschroefd aangebracht. Het gebouw is dermate flexibel, dat je het zo nodig volledig kunt verplaatsen. Het is uitgevoerd met meer dan 50 procent restmaterialen. Zo bestaat het houten scherm uit hergebruikte delen en uit het hout van de gerooide bomen op het aangrenzende Floriadeterrein.

De Almeerse aannemer Knipscheer Infrastructuur won de aanbesteding en realiseerde vervolgens hun eerste volledig circulaire bouwklus. Het gebouw is gebouwd en ingericht met ingezamelde materialen, zoals beton en staal uit de oude Almeerse voertuigenhal. En met tegels en sanitair uit een oude sporthal en een oud zwembad van Almere. Het gebouw wekt zelf energie op met zonnepanelen, er is geen gasaansluiting en regenwater wordt opgevangen om onder meer de wc’s door te spoelen. 

Steven Jansen, projectleider Civiele Betonbouw bij Knipscheer: ““Een hele pittige klus, maar ontzettend leuk en leerzaam. Zo kwamen we er bijvoorbeeld achter dat het heel moeilijk is om vast te stellen wat de kwaliteit van gebruikte materialen is. Daarom hebben we de hoofddraagconstructie toch van nieuw staal gemaakt en al het overige is hergebruikt staal. Anders konden we geen garantie op  het gebouw geven. Voor dat project hadden we nog geen ervaring met materialenpaspoorten en de gemeente Almere ook niet. Daar hebben we dus samen een weg in gezocht.”

Vanaf het verhoogde perron kunnen mensen gemakkelijk hun afval kwijt in de containers die een niveau lager staan. Onder het perron bevinden zich onder andere drie werkplaatsen waar het daadwerkelijke upcyclen plaatsvindt. De producten worden getoond in grote etalages en zijn ingezet bij de inrichting van de educatieruimte.

Boven het recyclingperron zit het belevingscentrum. Hier kan iedereen zien wat upcyclen is, wat daarvoor nodig is en hoe je dat kan doen. De ruimte is circulair ingericht. Er zijn tal van geupcyclede spullen te zien waarvan de materialen uit Almere komen. Ook worden er workshops gehouden en een educatieprogramma voor scholen uit Almere.

Bij upcycling worden nieuwe producten gemaakt van oude materialen, die ooit een ander doel dienden.  Het Upcycle Centrum herbergt ondertussen 5 bedrijven die in speciale werkruimtes ‘afval’, omvormen tot nieuwe producten. 

‘La Femme Qui Rit’ bijvoorbeeld, is opgericht door Femke Mostert. Deze onderneming specialiseert zich in het restaureren van leren banken en het ontleden van banken om daarvan praktische nieuwe producten zoals tassen en kussens te maken. Mostert doet dat niet alleen, maar zet daarbij personeel in dat bestaat uit lokale, alleenstaande moeders die in een bijstandssituatie zitten. 

Laura Meijering is met Unravelau de laatste aanwinst van het upcyclecentrum. Draad voor draad ontrafelt Laura de systemen die aan vernieuwing toe zijn in de mode-industrie. Dat doet ze door middel van haar zero waste collecties, gemaakt van de natuurlijke stoffen. Waarbij duurzaamheid in elke stap van het productieproces voorop staat.

Naomi Neijssen van SEEFD (inmiddels anderhalf jaar werkzaam in het upcyclecentrum) creëert haar duurzame kledingcollecties door middel van het redden en zeefdrukken van voorheen geliefde kleding. Elk SEEFD-stuk is een speciaal door Naomi geselecteerd canvas dat ze re-designed en bedrukt. Ze verlengt niet alleen de levensduur van de kleding maar geef zo extra waarde en een nieuw verhaal met haar eigen prints en handgeschilderde kunst.

Het bedrijf ‘Ruig en Geroest’ van Sebastiaan van Dulken maakt meubels en design verlichting, gemaakt van afval. Van de materialen die weggegooid worden zoeken zij de unieke producten uit en zetten deze om in bruikbare nieuwe design producten. Deze producten zijn stuk voor stuk uniek. Het jarenlange gebruik kenmerken de materialen door roest, krassen en patina.