Van een tekort aan recyclaat naar een overschot in 2 maanden tijd! Afzet stagneert door hoge kosteninflatie bij de consument en weer dalende tarieven voor primaire grondstoffen. We vinden allemaal dat circulariteit belangrijk is, maar de keten sluit wederom niet meer. Hoe maken we het circulaire model stabiel? Hoe zorgen we ervoor dat recyclers durven te investeren in de zo noodzakelijke uitbreiding van de recyclingcapaciteit? Dat gaat niet in een markt die eruit ziet als de bekende jojo. De belangrijkste voorwaarden zijn hierin stabiliteit in input en afzet. 

Juist in een periode dat de kosten voor recycling sterk toenemen als gevolg van de energiecrisis, zien we de afzet stagneren. Compoundeurs en converters zien het aantal orders afnemen. Productielijnen voor het compounderen van recyclaat worden stilgezet. Consumenten veranderen hun bestedingspatroon door de hogere kosten voor levensonderhoud. De tarieven voor primair plastic zijn in een paar weken tijd sterk gedaald. De keuze voor het inzetten van recyclaat in een sterk concurrerende markt heeft daardoor minder prioriteit. 

In het Verenigd Koninkrijk zien we door het invoeren van een ‘recycled content-verplichting’ op meerdere plastic producten een heel ander marktbeeld. Daar wordt recyclaat nog wel verkocht en toegepast. Dit is een voorbeeld voor de rest van Europa om ook daar stabiliteit in de afzet van secundair plastic te realiseren. Het staat op de agenda van enkele nationale overheden en het Europees Parlement, maar het kan niet snel genoeg een definitieve vorm krijgen. De doelstellingen van de Circulair Plastic Alliance zijn gebaseerd op 10 miljoen ton recyclaat in 2025 en dan hebben we nog maar drie jaar te gaan!

Met een ‘recycled content-verplichting’ krijgen we een markt voor recyclaat die meer stabiliteit vertoont in vraag en aanbod en losgekoppeld wordt van de effecten in de primaire markt. Met een verplichting van 25% recyclaat in nieuwe plastic producten is de afzet van het huidige beschikbare recyclaat gegarandeerd. Voor een hoger percentage recyclaat is aanvullende regelgeving in het sturen van plastic afval naar recycling noodzakelijk. 

Iedere dag dat het langer duurt raken we verder weg van de gestelde doelen! Zullen we snel de ‘wankele wereld’ van plastic recycling achter ons laten en stappen zetten naar een ‘waarde creërende wereld’.   

2020 was een moeilijk jaar. De afzet van plastic recyclaat stagneerde en recyclers bouwden grote voorraden op. Dat veranderde in de eerste helft van 2021: plotseling verdwenen voorraden ‘als sneeuw voor de zon’. Al snel was de vraag naar recyclaat zelfs groter dan het aanbod. Hieraan lagen meerdere oorzaken ten grondslag. Niet alleen de aanmerkelijk hogere grondstofprijs, maar zeker ook de groeiende bewustwording rond het toepassen van recyclaat in nieuwe plastic producten. 

Alles duidt erop dat de situatie van 2020 niet meer terugkomt en we in 2021 door een ‘tipping point’ zijn gegaan. Voor recyclers is het vinden van recyclebaar plastic afval nu weer de grootste uitdaging. Voor producenten en converters is het de vraag wie de gerecyclede grondstof gaat leveren en in welke producten het moet worden toegepast. 

De verwachting is dat het maximaal haalbare percentage aan recycled content in 2040 nog onder de 50 procent zal liggen. Er moeten dus keuzes worden gemaakt. Verdeel je het beschikbare recyclaat over alle producten? Of kies je ervoor om enkele producten van 100 procent recyclaat te produceren en voor overige producten virgin toe te passen? Die keuze kan medebepalen wie de leverancier wordt van het plastic recyclaat. Een compoundeur die flakes omzet in klantspecifiek granulaat óf de virgin leverancier? 

Niet iedere converter zal recyclaat en virgin willen mengen om een recycled content-percentage te realiseren. Een grondstofleverancier die het materiaal kant-en-klaar aanlevert heeft dan de voorkeur. Als het gaat om producten die 100 procent uit recyclaat bestaan, zal de compoundeur eerder als leverancier worden gezien.

Voor een breed klantenportfolio is het ook mogelijk dat beide methoden onderdeel gaan uitmaken van dezelfde leverancier. Naar verwachting zal de strategische positionering van leveranciers de komende jaren een ontwikkeling doormaken. Daarnaast zijn er controleerbare, gecertificeerde systemen nodig om het percentage recycled content bij levering zeker te stellen. Ook op dat vlak is ontwikkeling nodig met betrokkenheid van alle partijen in de keten. 

Soms zou je graag willen weten hoe de markt er over tien jaar uitziet… maar de weg ernaartoe mede vormgeven is net zo interessant!  

Waar we vorig jaar niet meer wisten waar we ons recyclaat moesten opslaan, komen we nu recyclaat tekort om aan de vraag te voldoen. In maart en april zagen we onze voorraad afnemen tot nul. Een gevolg van de tekorten in de primaire grondstoffensector, veroorzaakt door weersinvloeden in Amerika en force majeure in de Europese industrie.

Aan de ene kant is het natuurlijk mooi dat we onze voorraden konden afzetten. Maar het feit dat we nu niet meer aan de vraag kunnen voldoen, zegt ook iets over het voor een recycler beschikbare volume aan plastic afval. Het is de volgende bottleneck die het evenwicht verstoort in een groeiende markt. Daarnaast is het een voorbode van het te verwachten effect na de invoering van een Europese verplichting op recycled content. Deze verplichting is een noodzakelijke maatregel, waarmee we de prijs voor recyclaat loskoppelen van de prijs voor virgin materiaal. Concurrentie ontstaat dan tussen de recyclers onderling en is niet meer afhankelijk van olieprijzen en politieke invloeden elders op de wereld. Dat gaat zorgen voor stabiliteit en continuïteit in de nu sterk schommelende afzetmarkt voor plastic recyclaat.

Zeker niet, er is genoeg. De media laat dat maar al te vaak zien. Het grootste deel van het plastic afval komt echter niet bij een recycler terecht, maar wordt gestort of verbrand omdat dat goedkoper is. Dat geldt niet alleen voor landen ver bij ons vandaan, maar ook voor landen als Nederland en België. Zelfs een verdubbeling van de afzetprijs voor recyclaat overbrugt het kostendeficit niet. Sturingsmaatregelen vanuit de overheid zijn noodzakelijk om recycling economisch haalbaar te maken. 
‘Nog meer regels’, zou je kunnen denken. Maar juist dankzij deze regels bestaat de recyclingindustrie. Zonder regels was deze activiteit in de afgelopen 25 jaar nooit ontstaan. We hebben er onze huidige hoge recyclingrates aan te danken. Maar nu is de beurt aan de laatste en moeilijkste stromen, zoals plastic en textiel. Daarvoor zijn aanvullende maatregelen nodig.

De benodigde aanvullende maatregelen verschillen per land. Afvalstoffenwetgeving is gebaseerd op nationale wetgeving. Waar het in het ene land verboden is om brandbaar afval te storten, kan dat in een ander land nog altijd de goedkoopste oplossing zijn. Meerdere landen maken het storten van afval duurder door hier belasting op te heffen. Maar met minder dan 100 euro per ton aan belastingheffing, bovenop de kosten voor de stortplaats, is het gat nog niet gedicht. Afvalverbranding is een andere verwerkingsmethode die concurreert met recycling. Tarieven voor verbranding variëren in Europa grofweg tussen de 45 en 120 euro per ton. Zeker in landen waar de afstanden groot zijn – zoals in Zweden en Frankrijk – kun je als recycler economisch geen beter alternatief bieden. Maar ook zonder die extra logistieke kosten worden er nog onvoldoende maatregelen genomen om plastic afval te scheiden en aan te bieden bij een recyclingbedrijf. Producenten verantwoordelijkheid laten nemen voor huishoudelijke verpakkingen is een manier om het kostendeficit te overbruggen, maar deze plastic stroom is slechts 40 procent van al het plastic afval dat we produceren.

Als we een sorteerplicht invoeren op al het afval dat nog recyclebare stromen bevat, vangen we meerdere vliegen in een klap. We brengen afval dan niet meer direct naar een stortplaats of verbrandingsoven, maar voeren alleen het residu na sortering (gecertificeerd) af. Daarmee wordt een nieuwe markt in werking gezet die het beschikbare volume aan recyclaat zal laten groeien. Dit is noodzakelijk om onze doelstellingen voor hergebruik te realiseren! En de meerkosten voor de sortering van het afval? Die zijn gering als je ze vergelijkt met de indirecte milieukosten die het gebruik van primaire grondstoffen met zich meebrengt.