Een circulaire economie vraagt meer focus op kwaliteit. Afvalscheiding loont alleen wanneer het materiaal daadwerkelijk wordt gerecycled. Liefst zo hoogwaardig mogelijk. Hoe staat het met de kwaliteit van kunststof verpakkingsafval?

Plasticinzameling heeft een enorme boost gekregen na de komst van PMD-inzameling, de gecombineerde inzameling van plastic verpakkingen, metalen verpakkingen en drankenkartons. Door de toename daalde echter de kwaliteit van het materiaal, wat de recyclebaarheid in de weg zit. Ongeveer dertig procent van alle verpakkingen die op de markt komen wordt daadwerkelijk gerecycled. Bijna veertig procent van het gesorteerde materiaal komt in de mixstroom terecht, die een weinig hoogwaardige toepassing kent. Monostromen van onder meer PET, PP en PE zijn beter afzetbaar.

Alle sorteerders hebben de kwaliteit van de inputstroom zien teruglopen. In de ogen van de sector focust het gemeentelijk afvalbeleid te veel op het terugdringen van de hoeveelheid restmateriaal en op kwantitatieve inzamelcijfers. Kwaliteit en kwantiteit moeten meer met elkaar in balans worden gebracht. Consumenten moet beter duidelijk worden gemaakt dat het bij de inzameling van huishoudelijke afvalstromen uitsluitend gaat om verpakkingen. Grote stukken folie, plastic netten en videobanden horen niet thuis bij het ingezamelde materiaal. In de sorteerinstallaties zorgen ze voor verstoppingen.

In de beloningssystemen voor gemeenten en sorteerders zou een betere kwaliteit beloond moeten worden. De specificaties moeten ook beter aansluiten op de marktvraag. De markt vraagt om kwaliteit van grondstoffen, voldoende schaalgrootte en concurrerende tarieven. Een impuls van de vraag naar recyclaat is hoog nodig. Daarvoor moeten nieuwe markten worden aangeboord. Die kunnen worden gevonden in het hogere kwaliteitssegment.

Een immense verbeterkans ligt ook aan de voorzijde van de keten: bij het ontwerp van de verpakkingen. Circa dertig procent van de kunststof verpakkingen is überhaupt niet recyclebaar. Ook verpakkingen gemaakt van verschillende materialen leveren veel problemen op bij de recycling. 
De afvalsector roept producenten en ontwerpers op om plastic verpakkingen op de markt te brengen die wel goed recyclebaar zijn.

Dat Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) aandacht vragen, daarover is iedereen het eens. Maar bij wie hoort de ZZS-informatieplicht thuis? De rijksoverheid kijkt naar de afvalbedrijven, de afvalbranche naar producenten en ontdoeners.

De lijst van zeer schadelijke stoffen voor mens, dier en milieu dijt alsmaar uit. Inmiddels zijn ruim 1.600 verschillende ZZS geïdentificeerd. Van veel stoffen is nog onbekend of en in welke mate ze in afvalstoffen zitten. De overheid wil meer greep krijgen op ZZS. De vraag is echter of de ontvanger van afval verantwoordelijk kan worden gesteld voor de ZZS-informatieplicht.

De overheid is van mening dat afvalbedrijven de beste kaarten in handen hebben. Volgens het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat kunnen afvalverwerkers goed bepalen welke informatie ze van ontdoeners nodig hebben, omdat ze hun installaties kennen en weten welke stoffen in het proces worden afgebroken of verwijderd. Overigens hanteert de overheid het principe ‘de vervuiler betaalt’: de kosten voor analyses zijn voor de ontdoener.

De voorgenomen aanpak baart de afvalsector zorgen. Afvalstromen bestaan uit complexe mengsels en zijn heterogeen. Afvalbedrijven weten niet precies welke ZZS ze ontvangen. Afvalstromen op alle ZZS controleren maakt de bedrijfsvoering onbetaalbaar en onuitvoerbaar. Omgevingsdiensten creëren bovendien regionale ongelijkheid. De ene omgevingsdienst is de andere niet als het gaat om het ZZS-regime. De sector vreest hoge kosten van de analyses, stagnatie bij de verwerking en een bevoegd gezag dat elk moment kan ingrijpen.

De focus moet worden verschoven naar de hele keten en met name naar de producenten. “Eerst moet de kraan dicht, zodat geen nieuwe ZZS in omloop komen. Anders blijft het dweilen met de kraan open”, aldus Peter Louwman, vicevoorzitter van de Vereniging Afvalbedrijven. Hij bepleit een vorm van ZZS-producentenverantwoordelijkheid, ook voor stoffen die al in omloop zijn. “Maak producenten verantwoordelijk voor ZZS, bijvoorbeeld met een fonds en een track&trace-systeem, waarmee ZZS door de keten gevolgd kunnen worden.”

De afvalenergiecentrales (AEC’s) dreigen buiten de Europese Taxonomieverordening te worden gehouden. Deze nieuwe verordening, die van toepassing is in de hele Europese Unie, ordent en classificeert economische activiteiten naar duurzaamheid. Dat moet duurzame beleggers duidelijkheid geven. Bij de uitsluiting van AEC’s legt de afvalbranche zich niet zomaar neer. Zonder het stempel ‘duurzaam’ wordt het moeilijk om investeringen te krijgen voor nieuwe AEC’s waardoor in Europa meer afval zal worden gestort. Dat is slecht nieuws voor de circulaire economie en het klimaat. Het betekent een forse toename van broeikasgasemissies.

De branche pleit voor een integrale benadering, zodat het streefdoel van de circulaire economie niet in gevaar komt. Recycling en verbranding zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Er blijft na sorteren, bewerken en recyclen altijd een restfractie over, en meer recycling van hoge kwaliteit resulteert in meer residustromen. Bovendien zijn er stoffen die we niet terug willen in de kringloop, denk bijvoorbeeld aan Zeer Zorgwekkende Stoffen en aan de producten uit het verleden waarin schadelijke stoffen zijn verwerkt die nu in de afvalfase belanden. Verwerking van deze stromen in AEC’s is de aangewezen route. De Europese koepelorganisaties maken zich sterk om AEC’s alsnog een positie te geven in de Taxonomieverordening.

Week van de AfvalHelden 2022
Van 28 februari tot en met 4 maart 2022 worden de medewerkers van de afvalbranche in het zonnetje gezet. De afvalbranche is essentieel voor het draaiend houden van de maatschappij. Een sleutelpositie hierin is weggelegd voor alle mannen en vrouwen die het werk in de praktijk uitvoeren. Zij verdienen het om waardering en trots te ervaren. Ze zijn onze Helden – met een hoofdletter H – en dat staat centraal tijdens de Week van de AfvalHelden, georganiseerd door NVRD, Vereniging Afvalbedrijven en O&O Fonds GEO. • www.weekvandeafvalhelden.nl

Over de Vereniging Afvalbedrijven

De Vereniging Afvalbedrijven behartigt de belangen van bedrijven die actief zijn in de totale afvalketen. Als verbinder van belangen en partijen in de keten, is de Vereniging Afvalbedrijven een belangrijke partner in de transitie naar de circulaire economie. De Vereniging Afvalbedrijven stimuleert de transitie naar de circulaire economie, waarbij het sluiten van kringlopen en het terugwinnen van materialen, grondstoffen en energie centraal staan. De Vereniging Afvalbedrijven is gesprekspartner voor overheden en andere instanties. De brancheorganisatie vertegenwoordigt in omzet en afvalvolume ongeveer twee derde van de Nederlandse afvalmarkt.

Meer over de Vereniging Afvalbedrijven en haar activiteiten is te lezen op www.verenigingafvalbedrijven.nl. Op de homepage vindt u ons Jaarbericht 2020. Veel werkzaamheden in het afgelopen jaar hadden te maken met de uitbraak van de coronapandemie. “Ik ben erg trots op alle mannen en vrouwen in onze sector die ervoor hebben gezorgd dat het werk doorging”, zegt voorzitter Boris van der Ham in het voorwoord. Daarnaast maakte de Vereniging Afvalbedrijven zich weer sterk voor de transitie naar de circulaire economie. In het Jaarbericht 2020 worden enkele activiteiten uitgelicht. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over de focus op de kwaliteit van ingezamelde afvalstromen om recycling te optimaliseren en de afzet van gerecyclede materialen te stimuleren. Verder aandacht voor de klimaatwinst die de sector kan realiseren met meer en schoner recyclen en het afvangen en benutten van CO2.